İkincil Travmatik Stres ile Terör Kaygısı ve Depresyon Arasındaki İlişkisinin İncelenmesi: Geleneksel Derleme

Said Demirel; Mehmet Çakıcı

doi:10.35365/eass.25.02.04

Yazarlar

Said Demirel Kıbrıs Sağlık ve Toplum Bilimleri Üniversitesi https://orcid.org/0000-0002-6395-7489
Mehmet Çakıcı Kıbrıs Sağlık ve Toplum Bilimleri Üniversitesi https://orcid.org/0000-0002-7043-183X

DOI:

https://doi.org/10.35365/eass.25.02.04

Anahtar Kelimeler:

: İkincil travmatik stres, Terör kaygısı, Depresyon

Özet

Terör olayları, bireyleri yalnızca doğrudan değil, dolaylı olarak da travmaya maruz bırakabilmekte ve bu durum, sonraki nesillerin ruh sağlığı üzerinde olumsuz etkiler oluşturabilmektedir. Bu bağlamda sonraki nesillerde ikincil travmatik stresle ilişkili kaygı ve depresyon gibi birçok ruhsal sorunlar ortaya çıkarabilmektedir. Bu çalışmanın amacı, ikincil travmatik stres ile terör kaygısı ve depresyon arasındaki ilişkiyi geleneksel yaklaşım yöntemini kullanarak ilgili literatür aracılığıyla incelemektir. Araştırmada geleneksel derleme yöntemi kullanılmış ve ilgili veri tabanlarında yer alan çalışmalar taranarak, toplam 59 çalışma incelenmiştir. Literatür taramasında Google Scholar, PubMed, Ulakbim, TürkMedline ve ScienceDirect gibi veri tabanlarından yararlanılmıştır. İncelenen çalışmaların bulguları, terör kaynaklı ikincil travmatik stres ile terör kaygısı ve depresyon arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır. Araştırmalar, dolaylı olarak travmaya maruz kalan bireylerde ikincil travmatik stres, terör kaygısı ve depresyonun sıklıkla birlikte görüldüğünü ve bu durumların birbirini döngüsel şekilde etkilediğini göstermektedir. Çalışmalarda ayrıca, ikincil travmatik stres, terör kaygısı ve depresyonun; birbirleriyle bağlantılı ruh sağlığı sorunları olduğu, bireyler ve toplumlar açısından ciddi riskler taşıdığı vurgulanmaktadır. Terör olaylarının hem doğrudan hem de dolaylı etkileri, bireylerde yoğun kaygı, umutsuzluk ve yaşam kalitesinde azalma gibi olumsuz sonuçlara yol açmaktadır. İkincil travmatik stres ve terör kaygısı, depresyonun hem nedeni hem de pekiştiricisi olarak psikolojik sağlığı tehdit eden önemli etmenler arasında yer almaktadır. Bu çalışmada, erken tanı, önleyici müdahaleler ve destekleyici ortamların; travma ve duygusal bozulma döngüsünü kırmada kritik bir rol oynadığı vurgulanmıştır. Terör olaylarına bağlı olarak gelişen ikincil travmatik stres ile terörle ilişkili kaygı ve depresyon arasındaki ilişkinin incelenmesinin, alandaki bilgi birikimine ve uygulamalara önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir.

Referanslar

Amerikan Psikiyatri Birliği [APA] (2014). Ruhsal Bozuklukların Tanımsal ve Sayımsal El Kitabı, Beşinci Baskı (DSM-5). E. Köroğlu (Çev. Ed.), Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı’ndan, Hekimler Yayın Birliği.

Arnold, T. C. (2020). An evolutionary concept analysis of secondary traumatic stress in nurses. Nursing Forum, 55(2), 149–156. https://doi.org/10.1111/nuf.12409

Babayiğit, A., & Çakıcı, M. (2022). Prevalence and risk factors of post-traumatic stress disorder in a North Cyprus household adult cross-sectional study. Cyprus Turkish Journal of Psychiatry & Psychology, 4(4), 315-323.

https://doi.org/10.35365/ctjpp.22.4.02

Beck, A. T. (1967). Depression: Clinical, experimental, and theoretical aspects. Haper & Row.

Ben-Zur, H., Gil, S., & Shamshins, Y. (2012). The relationship between exposure to terror through the media, coping strategies and resources, and distress and secondary traumatization. International Journal of Stress Management, 19(2), 132–150. https://doi.org/10.1037/a0027864

Bleich, A., Gelkopf, M., & Solomon, Z. (2003). Exposure to terrorism, stress-related mental health symptoms, and coping behaviors among a nationally representative sample in Israel. Journal of the American Medical Association, 290(5), 612–620. https://doi.org/10.1001/jama.290.5.612/

Boscarino, J. A., Figley, C. R., & Adams, R. E. (2004). Compassion fatigue following the September 11 terrorist attacks: A study of secondary trauma among New York City social workers. International Journal of Emergency Mental Health, 6(2), 57–66. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2713725/

Bride, B. E. (2007). Prevalence of secondary traumatic stress among social workers. Social Work, 52(1), 63-70. https://doi.org/10.1093/sw/52.1.63

Bride, B. E., Robinson, M. M., Yegidis, B., & Figley, C. R. (2004). Development and validation of the secondary traumatic stress scale. Research on Social Work Practice, 14(1), 27-35. https://doi.org/10.1177/1049731503254106

Canetti, D., Galea, S., Hall, B. J., Johnson, R. J., Palmieri, P. A., & Hobfoll, S. E. (2010). Exposure to prolonged socio-political conflict and the risk of PTSD and depression among Palestinians. Psychiatry, 73(3), 219–231.

https://doi.org/10.1521/psyc.2010.73.3.219

Chrestman, K. R. (1999). Secondary exposure to trauma and self-reported distress among therapists. In B. H. Stamm (Ed.), Secondary Traumatic Stress: Self-care Issues for Clinicians, Researchers, & Educators (2nd ed., pp. 29–36), Sidran Press.

Cieslak, R., Shoji, K., Douglas, A., Melville, E., Luszczynska, A., & Benight, C. C. (2014). A meta-analysis of the relationship between job burnout and secondary traumatic stress among workers with indirect exposure to trauma. Psychological Services, 11(1), 75–86. https://doi.org/10.1037/a0033798

Figley, C. R. (1995). Compassion fatigue as secondary traumatic stress disorder: An overview. In R. Figley (Ed.), Compassion Fatigue: Coping with Secondary Traumatic Stress Disorder in Those Who Treat the Traumatized (pp. 1–20), Routledge.

Figley, C. R. (1999). Compassion fatigue: Toward a new understanding of the costs of caring. In B. H. Stamm (Ed.), Secondary Traumatic Stress: Self-care Issues for Clinicians, Researchers, & Educators (2nd ed., pp. 3–28), Sidran Press.

Galea, S., Ahern, J., Resnick, H., Kilpatrick, D., Bucuvalas, M., Gold, J., & Vlahov, D. (2002). Psychological sequelae of the September 11 terrorist attacks in New York City. New England Journal of Medicine, 346(13), 982-987.

https://doi.org/10.1056/NEJMsa013404

Gün-Çıngı, T. (2020). Terör korkusu ve algılanan terör riskinin alturistik boyutları. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 37(2), 358-371. https://doi.org/10.32600/huefd.700607

Hamama-Raz, Y., Mahat-Shamir, M., Pitcho-Prelorentzos, S., Zaken, A., David, U. Y., Ben-Ezra, M., & Bergman, Y. S. (2016). The link between death anxiety and post-traumatic symptomatology during terror: Direct links and possible moderators. Psychiatry Research, 245, 379–386.

https://doi.org/10.1016/j.psychres.2016.08.059

Hobfoll, S. E., Canetti-Nisim, D., & Johnson, R. J. (2006). Exposure to terrorism, stress-related mental health symptoms, and defensive coping among Jews and Arabs in Israel. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 74(2), 207–218. https://doi.org/10.1037/0022-006X.74.2.207

Jenkins, S. R., & Baird, S. (2002). Secondary traumatic stress and vicarious trauma: A validational study. Journal of Traumatic Stress, 15(5), 423-432.

https://doi.org/10.1023/A:1020193526843

Kahil, A., & Palabıyıkoğlu, N. R. (2018). İkincil travmatik stres. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 10(1), 59-70.

https://doi.org/10.18863/pgy.336495

Karaoğulları, D., & Çakıcı-Eş, A. (2021). Erişkin bireylerde travma sonrasi stres bozukluğu ve akültürasyon ilişkisinin incelenmesi: Lefkoşa örneklemi. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 3(1), 3-12.

https://doi.org/10.35365/ctjpp.21.1.03

Katırcıoğlu, E., & Karaaziz, M. (2024). Depresyona sahip bireylerde şema terapinin kullanılması üzerine bir derleme. Avrupa Sosyal Bilimler Arşivleri Dergisi, 1(1), 46–52.

https://doi.org/10.35365/eass.24.1.06

Kırdök, C. (2020). Türkiye’de terör olgusu ve mücadelesine yönelik satratejik yaklaşımlar. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 7(2), 1117-1135.

https://dergipark.org.tr/tr/pub/atdd/issue/55093/766846

Killian, K. D. (2008). Helping till it hurts? A multimethod study of compassion fatigue, burnout, and self-care in clinicians working with trauma survivors. Traumatology, 14(2), 32-44. https://doi.org/10.1177/1534765608319083

Kumar, K., Ponnuchamy, L., Anand, N., Ganjekar, S., Majhi, G., & Prakash, P. (2024). Compassion fatigue, secondary traumatic stress, and coping strategies of mental health professionals. Industrial Psychiatry Journal, 33(Suppl 1), S52–S58. https://doi.org/10.4103/ipj.ipj_63_24

Levi-Belz, Y., Groweiss, Y., Blank, C., & Neria, Y. (2024). PTSD, depression, and anxiety after the October 7, 2023 attack in Israel: A nationwide prospective study. EClinicalMedicine, 68. https://doi.org/10.1016/j.eclinm.2023.102418

Li, S., Orr, M., Plessen, K. J., Pagsberg, A. K., & Meier, S. (2024). Terror catastrophizing: Association with anxiety, depression, and transgenerational effects. European Journal of Psychotraumatology, 15(1), 2374165.

https://doi.org/10.1080/20008066.2024.2374165

Matter, N. A., & Thabet, A. Z. M. (2016). The relationship between war trauma, secondary traumatic stress, and anxiety among health professionals working at emergency departments in Gaza-Strip. Journal of Nursing and Health Studies, 1(1), 1-9. https://doi.org/10.21767/2574-2825.100007

McCann, I. L., & Pearlman, L. A. (1990). Vicarious traumatization: A framework for understanding the psychological effects of working with victims. Journal of Traumatic Stress, 3, 131-149. https://doi.org/10.1007/BF00975140

Neria, Y., Nandi, A., & Galea, S. (2008). Post-traumatic stress disorder following disasters: A systematic review. Psychological Medicine, 38(4), 467–480.

https://doi.org/10.1017/S0033291707001353

Nolen-Hoeksema, S. (2001). Gender differences in depression. Current Directions in Psychological Science, 10(5), 173-176. https://doi.org/10.1111/1467-8721.00142

Norris, F. H., Friedman, M. J., & Watson, P. J. (2002). 60,000 disaster victims speak: Part II. Summary and implications of the disaster mental health research. Psychiatry: Interpersonal and Biological Processes, 65(3), 240-260.

https://doi.org/10.1521/psyc.65.3.240.20169

Nwoye, S. E. (2024). Trauma exposure and hopelessness as predictors of post-traumatic stress disorder and depression among war veterans in south-east nigeria. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 6(2), 147-155.

https://doi.org/10.35365/ctjpp.24.2.05

Öztürk, E., & Derin, G. (2020). Terör ve travma: Psikotravmatolojik bir değerlendirme. Turkiye Klinikleri Forensic Medicine-Special Topics, 6(2), 14-24.

https://www.turkiyeklinikleri.com

Padmanabhanunni, A., & Pretorius, T. B. (2023). Demographic factors, COVID-19-related factors, and PTSD symptom clusters: Exploring associations and ımplications for mental health. OBM Neurobiology, 7(3), 1–17.

https://doi.org/10.21926/obm.neurobiol.2303184

Pyszczynski, T., Solomon, S., & Greenberg, J. (2015). Thirty years of terror management theory: From genesis to revelation. In Advances in Experimental Social Psychology (pp. 1-70). Academic Press. https://doi.org/10.1016/bs.aesp.2015.03.001

Rashid, H., & Rizwan, M. (2023). Prevalence of psychiatric morbidity among victims of terrorist attacks: Comparative study. Journal of Management Practices, Humanities and Social Sciences, 7(2), 40-48. https://doi.org/10.33152/jmphss-7.2.5

Rathke, H., Poulsen, S., Carlsson, J., & Palic, S. (2020). PTSD with secondary psychotic features among trauma-affected refugees: The role of torture and depression. Psychiatry Research, 287, 112898. https://doi.org/10.1016/J.PSYCHRES.2020.112898

Rigutto, C., Sapara, A., & Agyapong, V. I. O. (2021). Anxiety, depression and posttraumatic stress disorder after terrorist attacks: A general review of the literature. Systems Research and Behavioral Science, 11(10), 140.

https://doi.org/10.3390/BS11100140

Ron, P. (2019). PTSD, ASD, secondary-traumatization, and death-anxiety among civilians and professionals as outcomes of on-going wars, terror attacks and military operations: An integrative view. Psychology, 10(12), 1688.

https://doi.org/10.4236/psych.2019.1012111

Salloum, A., Kondrat, D. C., Johnco, C., & Olson, K. R. (2015). The role of self-care on compassion satisfaction, burnout and secondary trauma among child welfare workers. Children and Youth Services Review, 49, 54-61.

https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2014.12.023

Schnittker, J. (2005). When mental health becomes health: age and the shifting meaning of self‐evaluations of general health. The Milbank Quarterly, 83(3), 397-423.

https://doi.org/10.1111/j.1468-0009.2005.00407.x

Silver, R. C., Holman, E. A., McIntosh, D. N., Poulin, M., & Gil-Rivas, V. (2002). Nationwide longitudinal study of psychological responses to September 11. Journal of the American Medical Association, 288(10), 1235–1244.

https://doi.org/10.1001/jama.288.10.1235

Slone, M. (2000). Responses to media coverage of terrorism. Journal of Conflict Resolution, 44(4), 508-522.

https://doi.org/10.1177/0022002700044004005

Sprang, G., Clark, J. J., & Whitt-Woosley, A. (2007). Compassion fatigue, compassion satisfaction, and burnout: Factors impacting a professional's quality of life. Journal of Loss And Trauma, 12(3), 259-280. https://doi.org/10.1080/15325020701238093

Stamm, B.H. (2010). The Concise ProQOL Manual, 2nd Ed. Pocatello, ID: ProQOL.org.

Stieger, S., Lewetz, D., Paschenko, S., & Kurapov, A. (2023). Examining terror management theory in Ukraine: Impact of air-raid alarms and explosions on mental health, somatic symptoms, and well-being. Frontiers in Psychiatry, 14, 1244335. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2023.1244335

Şar, V. (2017). Savaş ve terör yaşantılarında travma sonrası stres. Okmeydanı Tıp Dergisi, 33(Ek), 114-120.

https://doi.org/10.5222/otd.2017.114

The United Nations [UN] (2025, 19 Temmuz). Global issues. Countering terrorism.

https://www.un.org/en/global-issues/countering-terrorism

Tunçay, Şeyma, & Çakıcı, M. (2024). Madde kullanıcılarında TSSB ve psikopatolojik belirtilerin incelenmesi. Avrupa Sosyal Bilimler Arşivleri Dergisi, 1(1), 11–21.

https://doi.org/10.35365/eass.24.1.02

Türk Dil Kurumu [TDK] (2025, 19 Temmuz). Terör. Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr

Varan, D., & Demirel, Ç. (2024). Travmanın dolaylı etkisi: İkincil travmatik stres üzerine bir derleme. İstanbul Kent Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 4(2), 71-86. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4175359

Villarreal-Zegarra, D., Copez-Lonzoy, A., Vilela-Estrada, A. L., & Huarcaya-Victoria, J. (2021). Depression, post-traumatic stress, anxiety, and fear of COVID-19 in the general population and health-care workers: Prevalence, relationship, and explicative model in Peru. BMC Psychiatry, 21(1), 455.

https://doi.org/10.1186/S12888-021-03456-Z

Xu, Z., Zhao, B., Zhang, Z., Wang, X., Jiang, Y., Zhang, M., & Li, P. (2024). Prevalence and associated factors of secondary traumatic stress in emergency nurses: A systematic review and meta-analysis. European Journal of Psychotraumatology, 15(1), 1-16. https://doi.org/10.1080/20008066.2024.2321761

Yao, J., Zhou, X., Xu, D., Liu, T., Gui, Y., & Huang, Y. (2024). Current Status and Influencing Factors of Secondary Traumatic Stress in Emergency and Intensive Care nurses: A Cross-Sectional Analysis. Psychology Research and Behavior Management, 17. https://doi.org/10.2147/prbm.s444205

Yehuda, R., Flory, J. D., Southwick, S., & Charney, D. S. (2006). Developing an agenda for translational studies of resilience and vulnerability following trauma exposure. Annals of the New York Academy of Sciences, 1071(1), 379-396.

https://doi.org/10.1196/annals.1364.028

Yılmaz, T., & Bekaroğlu, E. (2024). Secondary traumatic stress in mental health professionals. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 17(1), 140–146. https://doi.org/10.18863/pgy.1433650

Yılmaz, V., & Çiçek, Ç. (2023). Üniversitelerde çalışan akademisyenlerin terör kaygısının ölçülmesi: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi ve Bitlis Eren Üniversitesi örneği. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 6(3), 671-685.

https://doi.org/10.33712/mana.1304369

Zacharias, B. S., & Upendra, S. (2024). Healing the healers: A systematic review on the burden of secondary traumatic stress among healthcare providers. Journal of Education and Health Promotion, 13(1). https://doi.org/10.4103/jehp.jehp_218_24

Zhang, J., Meiser-Stedman, R., Jones, B., Smith, P., Dalgleish, T., …, & McKinnon, A. (2022). Trajectory of post-traumatic stress and depression among children and adolescents following single-incident trauma. European Journal of Psychotraumatology, 13(1), 2037906. https://doi.org/10.1080/20008198.2022.2037906

Živanović, M., & Marković, M. V. (2020). Latent structure of secondary traumatic stress, its precursors, and effects on people working with refugees. Plos One, 15(10), e0241545. https://doi.org/10.1371/JOURNAL.PONE.0241545

İkincil Travmatik Stres ile Terör Kaygısı ve Depresyon Arasındaki İlişkisinin İncelenmesi: Geleneksel Derleme

Yazarlar

DOI:

Anahtar Kelimeler:

Özet

Referanslar

İndir

Yayınlanmış

Nasıl Atıf Yapılır

Sayı

Bölüm

Lisans

Benzer Makaleler

Aynı yazar(lar)ın dergideki en çok okunan makaleleri

Makale Gönder

Dil

MENU

Anahtar Kelimeler

Bilgi

Yeni Sayı